१९ फेब्रुवारी रोजी छत्रपती शिवाजी महाराजांची जयंती. राजमाता जिजाऊंनी लहानपणी शिवबांना पराक्रमाच्या अनेक गोष्टी सांगून हिंदवी स्वराज्याच्या निर्माणासाठी सज्ज केले.
- प्रा. प्रशांत शिरुडे (लेखक विद्यालयीन शिक्षक आहेत.) Sakal 17 February 2024, 12:03 am
खान्देश दर्पण 24x7 वृत्तसेवा -
१९ फेब्रुवारी रोजी छत्रपती शिवाजी महाराजांची जयंती. राजमाता जिजाऊंनी लहानपणी शिवबांना पराक्रमाच्या अनेक गोष्टी सांगून हिंदवी स्वराज्याच्या निर्माणासाठी सज्ज केले. शौर्य आणि जिद्दीच्या बरोबरीने संकल्प, ध्यास, तंदुरुस्ती, नियोजन, आव्हान, संस्कृती इत्यादींचे धडे दिले. त्यातूनच महापराक्रमी छत्रपती शिवाजी महाराज घडत गेले. आपल्यालाही ‘स्व’त्वाची नव्याने जाणीव करून घ्यायची असेल, तर राजांचे गुण अंगी बाळगावेच लागतील.
राजमाता जिजाऊंनी बाल शिवबांना रामायण-महाभारतातील पराक्रमाच्या गोष्टी सांगितल्या. त्यातूनच महानतेचा मानदंड महापराक्रमी छत्रपती शिवाजी महाराज घडले. तात्पर्य, अनेक राजे-महाराजे आणि राष्ट्रपुरुषांच्या चारित्र्यातून नवीन सुसंस्कारित पिढी घडवता येते. म्हणून संस्कारांचा महामेरू, बहुत जणांचा आधारू, निष्ठावान, वरदवंत आणि जाणता राजा असलेल्या छत्रपती शिवाजी महाराजांचे चरित्र एक प्रेरणास्रोत आहे.
जाहिरात
सावदा शहरातील आणि सावदा शहर परिसरातील
एकमेव व्यावसायिक संगणक
(Special Tally - Off Line Education) शिक्षण इन्स्टिट्यूट,
एकविसाव्या शतकातील आत्मनिर्भर भारताला संस्कारी मानवधन हवे आहे. त्या मार्गावरून मार्गस्थ झाल्यास विकसित भारताच्या स्वप्नपूर्तीकडे जाता येईल, असे लेखकाला वाटते. आपल्या देशाच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या जीवन चरित्रातून यशस्वी जीवनाचा मार्ग प्रत्येक व्यक्तीने अंगीकारण्याची गरज आहे. राजांचे गुण अंगी बाळगल्यास आपल्याला आपल्या ‘स्व’त्वाची नव्याने जाणीव होईल. त्याची सुरुवात करा संकल्पाने.
बाल शिवबाराजांनी आपल्या बालसवंगड्यांसह रायरेश्‍वराच्या मंदिरात हिंदवी स्वराज्यनिर्मितीचा संकल्प केला. अत्यंत प्रतिकूल परिस्थितीतही, दृढ निश्‍चयाने केलेल्या संकल्पाला बळ मिळाले. संकल्प जर मनापासून केलेला असेल, तर सृष्टीतील सर्व शक्ती त्यासाठी मदतीला धावून येते. मानवी जीवनात संकल्पाला फार महत्त्वाचे अधिष्ठान आहे.
संकल्प करण्याआधी प्रत्येकाने स्वतःच्या आवडीचे क्षेत्र निवडावे व आवडलेल्या क्षेत्रात उत्तम कामगिरी करण्याचा निग्रह करावा. संकल्प करताना मनाची एकाग्रता व तो पूर्णत्वास जाण्यासाठी बौद्धिक आणि शारीरिक तंदुरुस्तीची आवश्यकता असते. संकल्प सकारात्मक असावा आणि तो स्वत:सह इतरांचे कल्याण करणारा असावा.
जाहिरात
दुसरी गोष्ट आहे, पायवाट. पायवाट कशी तयार होते? काही वेळा इच्छित स्थळी लवकर पोहोचण्यासाठी रस्त्यात एक छोटा पर्यायी मार्ग शोधताना पायवाट तयार होते. कोणी तरी एक व्यक्ती त्या नवीन मार्गाने जाण्याचा प्रयत्न करतो. तो यशस्वी झाला तर त्या मार्गाने जाण्याचा प्रयत्न दुसराही करतो. मग त्या पाठोपाठ तिसरा आणि नंतर अनेक जण त्या मार्गाने जातात त्यातून पायवाट तयार होते. बाल शिवबांनी आपल्या आई-वडिलांच्या मदतीने अत्यंत प्रतिकूल परिस्थिती असताना हिंदवी स्वराज्य निर्मितीकडे प्रथम पाऊल टाकले.
नंतर त्या मार्गावर ते एकेक सवंगडी जोडत गेले. आधी पायवाट तयार झाली, पुढे त्याचे हमरस्त्यात रूपांतर होऊन हिंदवी स्वराज्य निर्माण झाले; पण त्यासाठी आधी कोणीतरी सुरुवात करावीच लागते. हिंदवी स्वराज्याच्या निर्मितीसाठी अशी सुरुवात बालशिवबा राजांनी केली. अभ्यासाची व आपल्या उपजीविकेची दिशा ठरवतानाही आपल्याला असेच करावे लागते. आपण सुरुवात करावी, एकेक व्यक्ती जोडत जावी.
आपल्या आयुष्यात एखाद्या गोष्टीचा ध्यासही महत्त्वाचा असतो. महाराजांना हिंदवी स्वराज्यनिर्मितीचा ध्यासच लागला होता. महाराजांचे ध्येय निश्चित असल्याने ते जळी-स्थळी-काष्ठी-पाषाणी हिंदवी स्वराज्याचा विचार करत. इतकेच नाही; तर आपली भावना आपल्या असंख्य सवंगड्यांच्या हृदयात उतरविण्यातही ते यशस्वी झाले होते. आपण निवडलेल्या क्षेत्रात असेच ध्येयाने पेटून काम केले तर यश मिळेलच.
जाहिरात
माणसाचा जीव श्वास घेण्यासाठी जसा तडफडतो, ती तडफड आपण ध्येयसिद्धीसाठी करणे आवश्यक आहे. त्याबरोबरच यशस्वी होण्यासाठी नियोजन, संकल्प व ध्यास असा त्रिवेणी संगम साधता आला पाहिजे. छत्रपती शिवरायांच्या कार्याचा अभ्यास करताना आपल्याला पदोपदी त्यांच्या प्रत्येक योजनेत असा त्रिवेणी संगम दिसून येतो.
तंदुरुस्तीही तेवढीच गरजेची. जीवनात यशस्वी होण्यासाठी तंदुरुस्त शारीरिक क्षमतेची आवश्यकता असते. छत्रपतींनी स्वराज्यनिर्मितीच्या यज्ञात त्याकडे फार गांभीर्याने लक्ष दिलेले दिसते. सर्व मावळे अतिशय काटक, दणकट व चपळ होते. शरीरसंपदेतही ते शत्रूला ऐकत नसत. आपल्यालाही जीवनात यशस्वी व्हायचे असेल तर शारीरिक तंदुरुस्तीकडे लक्ष देणे फार महत्त्वाचे आहे.
त्यासाठी योग, ध्यानधारणा, व्यायाम इत्यादी गोष्टींमध्ये सातत्य राखणे गरजेचे आहे. योग्य नियोजनाचा वाटा सर्वात मोठा. जीवनात यशस्वी होताना अनेक प्रकारच्या संकटांचा सामना करावा लागतो. काही संकटे मानवनिर्मित असतात; तर काही निसर्गनिर्मित... त्यातून जर आपल्याला यशस्वीपणे बाहेर पडायचे असेल, तर रोजचा अभ्यास नियमित पूर्ण केला पाहिजे.
म्हणजे आपल्याकडे असणाऱ्या माहितीचे योग्य पृथक्करण करता येणे व त्यातून एकाच वेळी अनेक कामे करण्याची क्षमता निर्माण होणे आवश्यक असते. रोजच्या अभ्यासाच्या सवयीमुळे बऱ्याच वेळा संकटे येण्यापूर्वीच आपल्याला त्यांची चाहूल लागते व त्यातून मार्ग काढणे सोपे होऊन जाते. महाराजांनाही हिंदवी स्वराज्यनिर्मितीच्या कार्यात संकटांची कमतरता नव्हती; पण त्याबद्दलचा त्यांचा अभ्यास अगदी परिपूर्ण असायचा.
साहजिकच कधीही कोणत्याही संकटाने महाराजांवर राज्य केले नाही. सर्वच संकटांनी महाराजांच्या अभ्यास कौशल्यासमोर नांगीच टाकली. महाराजांना येणाऱ्या माहितीचे पृथक्करण करण्याची क्षमता चांगली होती. योग्य पृथक्करणामुळे ते एकाच वेळेस अनेक कामे करू शकत होते.
आव्हानांचा स्वीकारही तेवढ्याच ताकदीने करता यायला हवा. छत्रपती शिवाजी महाराज स्वतः जहागीरदार होते. त्यांच्या वडिलांचा आदिलशहाच्याच नव्हे; तर दिल्लीच्या मुघल बादशाहच्या दरबारातही प्रभाव होता. एकूणच जहागीरदार म्हणून ते सुखाने आपले आयुष्य जगू शकले असते; पण जीवनात स्वतःचे काही निर्माण करावयाचे असेल, तर अशा सुरक्षाकवचामधून स्वतःला बाहेर काढले पाहिजे.
आपल्या शिवबाराजांनी अगदी लहान असतानाच असे सुरक्षाकवच ओलांडले. त्यामुळेच ते रयतेचे हिंदवी स्वराज्य निर्माण करू शकले. मित्रांनो, आव्हाने स्वीकारा... त्यांना घाबरू नका. त्यावर मात करणाऱ्या कृत्यांचा विचार केला तर आणि तरच आपण यशस्वी होऊ शकतो. सुरक्षाकवचात आपण कधीही यशस्वी होऊ शकत नाही. संकटे, अडचणी आणि आव्हाने आपल्याला अधिक सक्षम करतात. आपल्या पाल्यांना सुरक्षित कवच देऊ नका. नाहीतर मुले पांगळी बनतील आणि ते तुम्हालाही आवडणार नाही.
कार्य संस्कृतीचे महत्त्वही जाणून घ्या. मला काय करायचे आणि काय नाही याची यादी तयार करा. तुमचे अर्धे काम अशी यादीच करेल. छत्रपतींचे जीवनकार्य सर्वांसाठी मार्गदर्शकच नाही, तर ते एक प्रेरणास्रोत आहे. मनाचे व्यवस्थापनही फार आवश्यक आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या बालपणात हिंदवी स्वराज्याची भूमिका रुजविण्यात त्यांच्या आई जिजामाता यांची भूमिका अनेक अंगांनी महत्त्वपूर्ण ठरली आहे.
जिजाऊंनी बाल शिवबांना स्वधर्माबद्दलच्या वास्तविकतेची म्हणजे सद्यःस्थितीची ओळख करून देताना स्वतःची क्षमता, सामर्थ्य आणि कर्तव्य यांची जाणीव करून दिली. आपला गौरवशाली इतिहासही सांगितला. त्यातून प्रभू रामचंद्र आणि भगवान श्रीकृष्णांसारखा अन्यायाचा प्रतिकार करण्याची व त्यासाठी दुष्ट प्रवृत्तींचा विनाश करण्याचे कार्य करण्याची प्रेरणा मिळत गेली.
प्रत्येक व्यक्तीमध्ये एक विशिष्ट शक्ती असते. त्या शक्तीची जाणीव त्या व्यक्तीला जितक्या लवकर होते तितक्या लवकर तिच्या करिअरची दिशा निश्चित होते. तिला जागृत करणे फार महत्त्वाचे असते. कधी कधी अशी जाणीव-जागृती व्यक्तीला स्वतःच्या अनुभवातून होते, तर काही वेळा ती करून द्यावी लागते. त्यालाच आपण ‘स्व’ची ओळख होणे असेही म्हणतो. रामायणामध्ये हनुमानाला त्याच्यातील विशेष शक्तीची ओळख जांबुवंताने करून दिली.
त्यानंतरच तो समुद्र पार करून लंकेत जाऊ शकला. महाभारतात अर्जुनालासुद्धा अशाच गोष्टीची जाणीव कुरुक्षेत्रावर स्वतः भगवान श्रीकृष्णांनी करून दिली. त्याचा पुढे काय परिणाम झाला, याची सर्वांनाच कल्पना आहे. चंद्रगुप्ताला त्याच्यातील शक्तीची जाणीव जागृती त्याचे गुरू आचार्य आर्य चाणक्य यांनी करून दिली व महान मौर्य साम्राज्याची निर्मिती झाली. छत्रपती शिवरायांसाठी असे कार्य ते लहान असताना जिजाऊंनी केले आणि हिंदवी स्वराज्याची स्थापना झाली.
तुम्ही-आम्ही सर्वांनी सकारात्मकतेने विचार करणे महत्त्वाचे आहे. त्यासाठी आवश्यकता असते स्वतःला वास्तविकतेने ओळखण्याची. आपले गुण, क्षमता, आवड, वैशिष्ट्ये आणि स्वतःच्या यथार्थतेची जाणीव करून स्वतःचे ध्येय व उद्दिष्ट निश्चित करण्याची... इथे प्रश्न निर्माण होतो, ते कसे करायचे? ते अगदी सोपे आहे. असे काम की जे करताना आपल्याला थकवा, कंटाळा वा आळस येत नाही.
१८-१८ तास काम करतो तरी आपण थकत नाही. असे तेव्हाच घडते, जेव्हा आपण आपल्या आवडीच्या क्षेत्रात जाणीव जागृतीसह काम करतो. त्यानंतर आपल्याला आपले व्हिजन म्हणजे दूरदृष्टी निश्चित करता येईल. व्हिजन व स्वप्नात काही मूलभूत फरक आहे. स्वप्न झोपेत पडते आणि जाग आल्यावर विरण्याची दाट शक्यता असते. व्हिजन जागेपणी ठरवले जाते. व्हिजनमध्ये स्वतःतील उत्तम ते ओळखून त्यात मार्गक्रमण करण्याचे नियोजन असते.
सचिन तेंडुलकरने क्रिकेटपटू होण्याचे, लता मंगेशकर यांनी गायिका होण्याचे आणि अमिताभ बच्चन यांनी अभिनेता होऊन देशाला उज्ज्वल भविष्य देण्याचे व्हिजनच बघितले होते. आपले व्हिजन निश्चित झाल्यावर ते लिहून काढा व आपल्याला रोज दिसेल अशा ठिकाणी लावा. व्हिजन लिहिताना त्याच्या पूर्ततेसाठीचे वेळापत्रकही बनवा. म्हणजे पुढील पाच वर्षांत, एका वर्षात, पाच महिन्यांत, एका महिन्यांत, पाच दिवसांत, एका दिवसांत, पाच तासांत, एका तासात, पाच मिनिटांत अन् एका मिनिटात आपण आपल्या व्हिजनपूर्तीसाठी काय करायला हवे, तेही लिहून काढा.
जाहिरात
व्हिजन पूर्ण करण्यासाठी स्वतःची संपूर्ण क्षमता वापरा. दुसऱ्यांकडे बघून स्वतःचे संतुलन बिघडवून घेऊ नका. दुसऱ्यांशी स्वतःची तुलना करू नका. विचार सकारात्मक ठेवा म्हणजे कृती सकारात्मक होतेच. गरज वाटल्यास योग्य व्यक्तींशी चर्चा करा. आपल्या व्हिजनचे कधीही दडपण येऊ देऊ नका. आपले व्हिजन आपल्याला आनंदाने पूर्ण करताच आले पाहिजे. कारण जे यश आपण आनंदाने व उत्साहाने प्राप्त करतो ते लवकर मिळते. दुसरे महत्त्वाचे म्हणजे, मानवी जीवन अमूल्य आहे. ते आपल्याला आनंदानेच जगता आले पाहिजे.
आज तुम्ही-आम्ही सर्वांनी आपण निवडलेल्या क्षेत्रात सर्वोत्तम काम करणे हाच शिवरायांचा एक मावळा म्हणून त्यांना केलेला मानाचा मुजरा असेल. त्या माध्यमातून देशाचेही भविष्य उज्ज्वल करण्यासाठीच्या महासागररूपी कार्यात आपल्यामुळे एका थेंबाची निश्चितच भर पडेल. अशा असंख्य थेंबांनी त्यांच्या त्यांच्या क्षेत्रात केलेल्या सर्वोत्तम कामगिरीमुळेच भारत देश उद्या आत्मनिर्भर होऊन जगात महासत्ता होईल, यात शंकाच नाही.
देशाच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या जीवन चरित्रातून असा यशस्वी जीवनाचा मार्ग प्रत्येक व्यक्तीने अंगीकारावा. महाराजांची व्यक्तिरेखा पुढील अनेक पिढ्यांना अशीच संघर्षरत राहून यशस्वी जीवन जगण्याची प्रेरणा देत राहील.
पोर्टल वरील इमेजेस सुस्पष्ट पाहण्यासाठी इमेज वर टॅप करा
अशाच ज्ञानवर्धक माहिती साठी, नवनवीन बातम्यांसाठी तसेच जाहिरातीसाठी
खालील लिंक वर क्लिक करून इतर ग्रुप ला जॉईन व्हा
 |  |  |
 |  |  |
Post a Comment